Những nét đặc trưng của thuế thu nhập cá nhân

Thuế thu nhập cá nhân là một bộ phận trong hệ thống thuế nên mang đầy đủ những đặc điểm của thuế nói chung như: tính bắt buộc; thuế không mang tính đối giá, không hoàn trả trực tiếp;…Tuy nhiên, ngoài những đặc điểm chung đó, thuế thu nhập cá nhân còn có một số đặc trưng sau đây:

Thứ nhất, Thuế thu nhập cá nhân là một loại thuế trực thu. Tính chất trực thu thể hiện ở chỗ người nộp thuế đồng thời là người chịu thuế; việc nộp thuế được tiến hành từ việc khấu trừ trực tiếp từ thu nhập của cá nhân đó mà không thông qua hành vi tiêu dùng hoặc chủ thể trung gian khác. Khác với loại thuế gián thu vì thuế gián thu là thuế mà người gánh chịu thuế là khách hàng nhưng người nộp thuế lại là người bán hàng, nhà nhập khẩu, những cơ sở sản xuất kinh doanh,… Do việc đánh thuế trực tiếp lên thu nhập của cá nhân nên dễ gây phản ứng của người dân cho loại thuế này vì phải trích một phân thu nhập đóng vào ngân sách nhà nước.

Thứ hai, Thuế thu nhập cá nhân có đối tượng chịu thuế là thu nhập của cá nhân. Pháp luật Thuế thu nhập cá nhân nói tiêng và thuế thu nhập nói chung ở các quốc gia đều quy định các khoản thu nhập chịu thuế làm cơ sở cho việc đánh thuế. Thông thường, thu nhập chịu thuế phải là thu nhập hợp pháp, đã thực tế phát sinh, có tính phổ biến và Nhà nước kiểm soát được. Có như vậy, pháp luật thuế thu nhập mới đảm bảo tính khả thi, công bằng và đảm bảo nguồn thu ổn định cho Ngân sách nhà nước. Thu nhập chịu thuế của cá nhân bao gồm thu nhập từ kinh doanh, tiền lương, tiền công và các khoản thu nhập khác chịu thuế như: thu nhập từ đầu tư vốn, thu nhập từ trúng thưởng,…

Thứ ba, cá nhân là chủ thể nộp thuế. Bao gồm cá nhân cư trú có thu nhập chịu thuế theo quy định của pháp luật phát sinh trong và ngoài lãnh thổ Việt Nam và cá nhân không cư trú có thu nhập chịu thuế phát sinh trong lãnh thổ Việt Nam. Ngoài ra, tổ chức có thể nộp thay cá nhân theo quy định của pháp luật  nhưng đó chỉ là sự ủy quên nộp thay cho cá nhân, vì vậy tổ chức không phải là chủ thể nộp thuế.

Thứ tư, Thuế thu nhập cá nhân là một lọai thuế có tính ổn định không cao và phức tạp. Tính không ổn định thể hiện ở chỗ nó phụ thuộc vào hiệu quả của nền kinh tế và đặc biệt là thu nhập của cá nhân. Việc quản lý thuế, thu thuế đòi hỏi trình độ, kỹ thuật cao, chi phí quản lý thuế lớn. Cơ quan quản lý thuế phải nắm được các nguồn thu nhập của người chịu thuế, tình trạng cư trú của họ ở Việt Nam,…

Thứ năm, Thuế thu nhập cá nhân luôn gắn với chính sách xã hội của mỗi quóc gia. Thuế thu nhập cá nhân tác động trực tiếp tới việc phân phối lại thu nhập. Do vậy, nó được coi là công cụ hữu ích để thực hiện điều tiết thu nhập, đảm bảo mục tiêu công bằng giữa các cá nhân.

Để đảm bảo công bằng giữa các cá nhân, Thuế thu nhập cá nhân áp dụng biểu lũy tiến từng phần đối với thu nhập chịu thuế từ kinh doanh, tiền lương, tiền công. Đặc điểm này xuất phát từ vai trò điều tiết mạnh thu nhập của những người có thu nhập cao, đảm bảo công bằng đối với những người thu nhập thấp hoặc trung bình. Người có thu nhập cao phải chịu mức thuế cao hơn. Đây là loại thế mang tính chất công bằng hơn so với loại thuế khác vì nó đánh vào khả năng kinh tế của người nộp thuế.