Địa điểm, hình thức và nội quy phiên tòa sơ thẩm theo Bộ luật Tố tụng dân sự hiện hành

Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 quy định cụ thể tại Điều 223 như sau: Phiên tòa được tổ chức tại trụ sở Tòa án hoặc có thể ngoài trụ sở Tòa án nhưng phải bảo đảm tính trang nghiêm và hình thức phòng xử án quy định tại Điều 224 của Bộ luật này.

Thực tiễn xét xử từ trước đến nay của Tòa án vẫn thừa nhận việc tổ chức phiên tòa nói chung và phiên tòa sơ thẩm dân sự nói riêng hoặc là tại trụ sở của Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ án hoặc ngoài trụ sở của Tòa án có thẩm quyền (xét xử lưu động). Cách thức tổ chức đó nhằm thực hiện nguyên tắc công khai trong hoạt động xét xử. Bên cạnh đó còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiến hành phiên tòa và tạo điều kiện cho nhiều người được theo dõi, giám sát hoạt động xét xử của Tòa án.

Việc luật hóa quy định vấn đề địa điểm tổ chức phiên tòa của Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 là cần thiết và cho phép Tòa án khẳng định, vụ án dân sự cũng có cơ sở pháp lí để tổ chức phiên tòa ngoài trụ sở Tòa án.

Tuy nhiên vấn đề pháp lý của thực tiễn là chỉ có Tòa án mới được quyền quyết định địa điểm tổ chức phiên tòa hay đương sự cũng có quyền yêu cầu và thỏa thuận về địa điểm tổ chức phiên tòa để đảm bảo quyền định đoạt và thuận tiện cho họ trong quá trình tố tụng? Mặc dù có thể có những vướng mắc cần được hướng dẫn cụ thể hơn nhưng Bộ luật Dân sự năm 2015 xác định rằng dù phiên tòa được tiến hành ở địa điểm nào thì Tòa án cũng có nghĩa vụ phải đảm bảo tính trang nghiêm và hình thức bố trí phòng xử án theo quy định mới được bổ sung tại Điều 224 Bộ luật Dân sự năm 2015:

1. Quốc huy nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được treo chính giữa phía trên phòng xử án và phía trên chỗ ngồi của Hội đồng xét xử.

2. Phòng xử án phải có các khu vực được bố trí riêng cho Hội đồng xét xử, Kiểm sát viên, Thư ký Tòa án, đương sự, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, những người tham gia tố tụng khác và người tham dự phiên tòa.

Về nội quy phiên tòa sơ thẩm:

Điều 234 Bộ luật tố tụng dân sự 2015 quy định cụ thể 9 điều khoản liên quan đến nội quy phiên tòa thay vì 2 nội dung như Điều 209 Bộ luật Tố tụng dân sự 2004 đã đề cập. Quy định này nhằm công khai chính thức nội quy phiên tòa, đảm bảo cho tất cả các chủ thể đều dễ dàng tiếp cận, hiểu rõ và tuân thủ đúng. Đồng thời giúp họ thực hiện quyền tham gia và tham dự phiên tòa sơ thẩm, từ đó thực hiện một cách tốt nhất các quyền tố tụng tại phiên tòa, nhằm đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật và bảo đảm quyền cũng như lợi ích hợp pháp của các chủ thể trước Tòa án.