Những đặc điểm riêng của Thuế thu nhập doanh nghiệp

Thuế thu nhập doanh nghiệp là loại thuế trực thu, đánh trực tiếp vào thu nhập của người nộp thuế, mà cụ thể ở đây là doanh nghiệp và tổ chức sản xuất kinh doanh.

Bên cạnh các đặc điểm chung của thuế như: là khoản thu nộp bắt buộc vào ngân sách; gắn liền với yếu tố quyền lực; có tính cưỡng chế và tính pháp lý cao; không mang tính đối giá; không hoàn trả trực tiếp;… Thuế thu nhập doanh nghiệp còn có một số đặc điểm riêng, cụ thể như sau:

Thứ nhất, Thuế thu nhập doanh nghiệp là loại thuế trực thu, tức là người nộp thuế và người chịu thuế là một, không có sự chuyển giao nghĩa vụ từ người nộp thuế sang người chịu thuế. Ngoài mục tiêu tạo nguồn thu cho Ngân sách Nhà nước, nó còn có mục tiêu là điều tiết kinh tế, điều hòa thu nhập xã hội nên thường gắn liền với chính sách kinh tế xã hội của Nhà nước. Bởi vậy, pháp luật thuế thu nhập ở các nước thường có những quy định cụ thể về chế độ ưu đãi, miễn và giảm thuế để đảm bảo chức năng khuyến khích của Thuế thu nhập hoặc thực hiện việc áp dụng đánh thuế theo biểu thuế lũy tiến từng phần đối với một số khoản thu nhập chịu thuế để thực hiện mục tiêu điều tiết.

Thứ hai, Thuế thu nhập doanh nghiệp có đối tượng đánh thuế là thu nhập, cụ thể là thu nhập chịu thuế của các tổ chức hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ. Như vậy, mức động viên của Ngân sách nhà nước đối với loại thuế này phụ thuộc phần lớn vào hiệu quả kinh doanh cũng như quy mô lợi nhuận của doanh nghiệp. Doanh nghiệp nào có thu nhập chịu thuế càng cao sẽ phải nộp thuế thu nhập càng nhiều và ngược lại, các doanh nghiệp có thu nhập thấp hoặc gặp khó khăn về tài chính sẽ chỉ phải nộp thuế ít, thậm chí được giảm thuế, miễn thuế.

Thứ ba, Thuế thu nhập doanh nghiệp là một loại thuế phức tạp, thiếu ổn định, việc quản lý thuế, thu thuế tương đối khó khăn, chi phí quản lý thuế thường lớn hơn so với các loại thuế khác.

Thuế thu nhập doanh nghiệp đánh trực tiếp vào thu nhập của tổ chức, kinh doanh và làm giảm ngay khả năng sử dụng thu nhập có được của doanh nghiệp nên loại thuế này gây cảm giác mất mát cho người nộp thuế, và vì vậy dễ gây ra phản ứng từ đối tượng nộp thuế, dẫn đến tình trạng trốn thuế. Mặt khác, khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp, việc xác định các khoản thu nhập chịu thuế, nguồn gốc khoản thu, địa điểm phát sinh thu nhập, yếu tố cư trú của tổ chức, các khoản chi phí hợp lý và không hợp lý mà việc khấu trừ rất phức tạp, rất khó kiểm soát. Vì vậy các cơ quan quản lý thuế phải đầu tư nhiều cả về tài lực, vật lực và nhân lực cho công tác quản lý lĩnh vực thuế này. Việc quản lý khó khăn, đòi hỏi phải có đội ngũ cán bộ thuế đông đảo và có trình độ chuyên môn, quản lý kinh tế cao, kèm theo việc áp dụng phương tiện quản lý có kỹ thuật hiện đại với một hệ thống pháp luật đầy đủ, có hiệu lực và quan hệ giao tiếp công vụ tốt.

Thứ tư, các quan hệ xã hội nảy sinh từ việc thu – nộp thuế thu nhập doanh nghiệp chịu sự điều chỉnh đồng thời của pháp luật quốc gia và luật quốc tế. 

Nguồn luật điều chỉnh quan hệ thuế thu nhập doanh nghiệp bao gồm các văn bản pháp luật quốc gia và cả luật quốc tế. Bởi thuế thu nhập doanh nghiệp là thuế trực thu nên nó có thể là đối tượng được điều chỉnh bởi hiệp định tránh đánh thuế hai lần. Một nước có chính sách ưu đãi thuế bằng cách miễn thuế đối với một số thu nhập để khuyến khích đầu tư nước ngoài trong việc phát triển kinh tế. Tuy nhiên, việc chuyển lợi nhuận từ một nước, nơi phát sinh thu nhập về nước là nơi người nộp thuế thuộc đối tượng cư trú đã loại trừ các lợi ích của việc ưu đãi thuế, có nghĩa là số thuế được miễn giảm ở nước phát sinh thu nhập đã bị thu đầy đủ ở nước nơi người nộp thuế thuộc đối tượng cư trú. Điều này sẽ làm nản lòng các nhà đầu tư mà một nước đã cố gắng có chính sách khuyến khích thông qua pháp luật. Vì vậy, việc ký kết các hiệp định tránh đánh thuế hai lần giữa các quốc gia là cần thiết.

Tóm lại, thuế thu nhập doanh nghiệp thiếu tính ổn định hơn các loại thuế gián thu khác bởi thuế thu nhập doanh nghiệp chịu sự ảnh hưởng của thị trường cũng như nền kinh tế cao.