Một số thủ đoạn trốn thuế của các doanh nghiệp hiện nay

Thực tế có rất nhiều cách thức để gian lận thuế thu nhập nói chung và thuế thu nhập doanh nghiệp nói riêng. Nhưng về thực chất, hầu hết các cách thức gian lận thuế thu nhập này đều có điểm chung là đều dựa trên nguyên tắc giảm tối đa thu nhập chịu thuế so với thu nhập thực tế thông qua làm giảm doanh thu hoặc tăng chi phí hoặc cả hai khi thực hiện kê khai thuế.

Một trong thủ đoạn gian lận thuế thu nhập doanh nghiệp hiện nay là hành vi chuyển giá. Lạm dụng giao dịch liên kết trong tập đoàn, nhiều doanh nghiệp trong nước đã chuyển một phần lợi nhuận ra nước ngoài thông qua giá chuyển nhượng (chuyển giá). Chuyển giá được hiểu là việc thực hiện chính sách giá đối với hàng hóa, dịch vụ và tài sản được chuyển dịch giữa các thành viên trong tập đoàn qua biên giới không theo giá thị trường nhằm tối thiểu hóa số thuế của các công ty đa quốc gia trên toàn cầu. Nó là một hành vi do các chủ thể kinh doanh thực hiện nhằm thay đổi giá trị trao đổi hàng hóa, dịch vụ trong quan hệ với các bên liên kết. Đối với các tập đoàn kinh tế đa quốc gia, chuyển giá là một công cụ hữu hiệu để tăng lợi nhuận.

Hành vi chuyển giá dựa trên 2 cơ sở cơ bản: Thứ nhất, sự ra đời của các tập đoàn kinh tế với nhiều thành viên hợp thành mà lợi ích tạo ra được xem là một thể thống nhất. Thứ hai, sự khác biệt trong các chính sách điều tiết lợi ích của nhà nước. Dấu hiệu chuyển giá chủ yếu thể hiện ở 4 dạng cơ bản, trong đó chuyển giá hướng tới mục tiêu chiếm lĩnh thị trường xảy ra ở Việt Nam có xu hướng mở rộng mà điển hình là trường hợp công ty liên doanh Coca Cola Chương Dương.

Một thủ đoạn khác của các doanh nghiệp là hành vi lập hóa đơn bán hàng hóa, dịch vụ sai về giá trị, ghi giá bán thấp hơn giá thực tế. Hành vi này còn được gọi là “down” giá. Đây là hành vi ghi giá bán trên hóa đơn và kê khai doanh thu tính thuế thấp hơn giá khách hàng thực tế thanh toán. Hành vi này thường gặp ở các doanh nghiệp kinh doanh nhà hàng khách sạn, vận tải tư nhân, xăng dầu, kinh doanh vật liệu xây dựng, bán ô tô và xe máy, hàng trang trí nội thất... Các công ty xây dựng (nhà dân và đơn vị xây dựng vãng lai) khi thi công các công trình ở các địa phương khác hay xây nhà tư nhân thường khai báo không trung thực, không kê khai hoặc giấu bớt một phần công trình. Hành vi gian lận này làm giảm thuế thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp, gây ảnh hưởng không nhỏ đến số thu ngân sách hàng năm.

Hành vi phổ biến mà doanh nghiệp rất hay sử dụng để gian lận thuế thu nhập doanh nghiệp hiện nay là hành vi kê khai tăng về lao động và tài sản cố định trong doanh nghiệp so với quản lý và nhu cầu sử dụng. Do hiện nay chưa có một quy chế cụ thể nào quy định tiêu chuẩn cũng như hạn chế về lao động sử dụng trong doanh nghiệp và tài sản cố định dùng trong sản xuất và kinh doanh nên doanh nghiệp luôn tìm cách kê khai tăng cả về số lượng lẫn giá trị của tài sản cố định nhằm tăng chi phí khấu hao cho tài sản cũng như số lượng và chi phí tiền lương trả cho lao động.

Loại hành vi này rất phổ biến, nhất là trong khối doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp vừa và nhỏ. Dù hoạt động kinh doanh không nhiều, nhu cầu về tài sản cố định và lao động không lớn nhưng các doanh nghiệp này vẫn cố tình kê khai những tài sản được sử dụng với những mục đích tiêu dùng cho các cá nhân hoặc gia đình vào danh mục tài sản cố định của doanh nghiệp để được trích khấu hao; đưa thêm người vào danh sách những người lao động của doanh nghiệp mặc dù số người thực tế đang làm việc trong doanh nghiệp ít hơn và mức lương họ nhận được cao hơn nhiều so với mức lương ghi trong sổ sách.

Có thể thấy, có rất nhiều cách thức mà doanh nghiệp tiến hành nhằm gian lận thuế thu nhập doanh nghiệp. Nếu không có những biện pháp kịp thời để ngăn chặn, xử lý hành vi vi phạm này thì số tiền mà Ngân sách Nhà nước bị thất thoát sẽ là rất lớn.